عصای کوهنوردی یکی از ضروری‌ترین ابزارهای گام برداری در طبیعت و کوه به شمار می‌آید. شاید در فواصل کوتاه ضرورت این ابزار به چشم نیاید، ولی در مسافت و پیاده روی‌های طولانی کاملا جای خالی این وسیله حس می‌شود. باتوم یا همان عصای کوهنوردی در واقع از فشار بار وارده بر پاها و زانو‌ها را کاسته و باعث حفظ تعادل بیشتر فرد می‌شود. مخصوصا زمانی که کوله پشتی سنگین بوده و در هر قدم باعث انحراف می‌شود. همچنین در پیمایش‌‌های برفی از باتوم برای تعیین میزان برف در هر قدم و جلوگیری از سر خوردن استفاده می‌شود.
در ازای هر ساعت کوهنوردی میزان بار قابل توجهی به پاها وارد می‌شود. باتومها می‌توانند از فشار این بار کاسته و مقداری از آن را به دست‌ها منتقل کنند. گفته می‌شود در یک روز فعالیت کوهنوردی حدود ۳۰ تن وزن و فشار روی زانو‌ها وارد می‌شود. بنابراین علاوه بر کاهش این حجم از بار، باتوم باعث می‌شود دیگر عضلات درگیر کمتر خسته شوند و بتوانند در راهپیمایی‌های طولانی توان کافی داشته باشند.
در ازای هر ساعت کوهنوردی میزان بار قابل توجهی به پاها وارد می‌شود. باتومها می‌توانند از فشار این بار کاسته و مقداری از آن را به دست‌ها منتقل کنند. گفته می‌شود در یک روز فعالیت کوهنوردی حدود ۳۰ تن وزن و فشار روی زانو‌ها وارد می‌شود. بنابراین علاوه بر کاهش این حجم از بار، باتوم باعث می‌شود دیگر عضلات درگیر کمتر خسته شوند و بتوانند در راهپیمایی‌های طولانی توان کافی داشته باشند.
یکی دیگر از مزایای استفاده از عصا حفظ تعادل و جلوگیری از زمین خوردن در زمین‌های ناهموار و هنگام عبور از رودخانه است. وقتی بدن خسته است، با وجود کوله سنگین، توانایی حفظ تعادل از مهمترین اصول گام برداری است. همچنین باتوم به جز کار اصلی خود می‌تواند در دیگر کارهای ضروری به کمکتان بیاید. کارهایی از قبیل ساخت برانکاراد، آتل بندی، دفع حیوانات، استفاده به عنوان تیرک محافظ چادر و سایه بان و …
معایب استفاده از عصای کوهنوردی
استفاده نادرست از باتوم:اگر فاصله بین بدن و باتوم زیاد باشد نه تنها کشیدگی در اندام‌ها زیاد می‌شود بلکه هنگام چرخش درد زیادی نیز احساس خواهد شد.
استفاده از باتومها احساس تعادل را کاهش می‌دهد: استفاده مداوم از باتوم توانایی هماهنگی کوهنورد را کاهش می‌دهد. در مورد استفاده مکرر از باتوم، کوهنورد احساس امنیت بیشتری می‌کند. این اثر مخرب بوده و باعث می‌شود فرد در مناطقی که صعب العبور است، خصوصا جایی که نمی‌تواند از باتوم استفاده کند، دچار مشکل شود؛ مثلا در تیغه‌های باریک کوه و مسیرهای پرتگاهی. یکی از متداول‌ترین حادثه کوهنوردی سقوط به دلیل لغزش در هنگام فرود است.
مکانیزم‌های محافظتی فیزیولوژیکی را کاهش می‌دهد : استفاده مداوم از باتوم تحریک کشیدگی فیزیولوژیکی را که برای تغذیه غضروف مفصلی و ورزیده کردن و حفظ حالت کشسانی مفصل لازم است کاهش می‌دهد.
- افزایش ضربان قلب: به دلیل فعالیت ماهیچه‌های بزرگ‌تر در اندام فوقانی و دست‌ها میزان تپش قلب افزایش می‌یابد.
- راحت نبودن هنگام عکاسی یا فیلمبرداری در برنامه‌های کوهنوردی: البته این یک دلیل پزشکی نیست؛ ولی می‌تواند خطراتی برای کوهنورد داشته باشد.
با این همه اگر باتوم بصورت صحیح استفاده نشود می‌تواند نتایج عکسی نیز داشته باشد. خستگی زیاد، زمین خوردن، کشیدگی عضلات، پیچ خوردن مچ دست و … از جمله نتایج حاصل از استفاده غلط از باتوم است. در جاهایی که دست به سنگ می‌شود باید باتومها را جمع کنید تا به زیر دست و پا گیر نکند. هنگام عبور از رودخانه هیچگاه باتومها را روی سنگ‌های لیز قرار ندهید. همیشه در هر گام از جای محکم و مقاوم زیر باتوم مطمئن شوید.
انواع عصای کوهنوردی
ثابت
باتوم‌های ثابت همان چوب اسکی‌هایی هستند که قابلیت تغییر اندازه ندارند. هنگام خرید این نوع از باتوم حتما باید اندازه آن متناسب با قد شما باشد. این عصا‌ها در برنامه‌های طبیعت گردی و کوهنوردی نقشی ندارند.
تلسکوپی
عمده‌ترین نوع باتومها باتوم‌های تلسکوپی هستند. این باتومها از سه الی چهار بخش تغییر اندازه می‌دهند. هر بخش بصورت پیچی یا کلیپسی تغییر اندازه می‌دهد. دونوع باتوم تلسکوپی در بازار موجود است. ساده و آنتی شوک. باتوم‌های ساده از دوام بیشتری نسبت به دیگری برخوردار هستند ولی در راهپیمایی‌های طولانی با انتقال ضربه‌های هر قدم به دست‌ها خسته‌کننده هستند. باتوم‌های آنتی شوک دار بخاطر داشتن فنر در زیر اتصالات هر بخش از شدت هر ضربه وارده هنگام گام‌برداری کاسته و نیروی کمتری به دست‌ها وارد می‌کند و در مقابل امکان خرابی آن حین استفاده بالاست.
باتومها اغلب از آلومینیوم، فولاد، تیتانیوم و کربن ساخته می‌شود که به ترتیب ازکیفیت، دوام، سبکی و قیمت بالایی برخوردار هستند.
اجزای باتوم
- بدنه اصلی: بدنه اغلب باتومها از سه قسمت تشکیل شده است و از جنس آلیاژهای فولاد (سنگین و بسیار مقاوم)، آلیاژ آلومینیوم (سبک و با مقاومت کم) یا تیتانیوم (سبک و بسیار مقاوم) و به تازگی الیاف کربن (بسیار سبک و بسیارمقاوم) تهیه می‌شود. ۲ یا ۳ قسمتی که به صورت کشویی و دو به دو داخل هم فرو می‌روند و حالت تلسکوپی را به وجود می‌آورند.
- سیستم قفل: این قسمت از باتوم وظیفه تنظیم اندازه باتوم را دارد. با چرخانیدن به طرف چپ باز و به طرف راست بسته می شود. در قفل‌‌های کلیپسی با باز و بسته کردن اهرم مربوطه ارتفاع باتوم تغییر می‌یابد.
- گل باتوم: قطعه‌ای پلاستیکی برای جلوگیری از فرو رفتن باتون در برف، گل یا شن است.
- سخمه: نوک سخمه از یک الماسه یا تنگستن تشکیل شده است که باعث فرو رفتن در برف یا زمین شده و از لغزش باتوم جلوگیری می‌کند.
- محافظ سخمه: زمانی که از باتون استفاده نمی‌کنید آن‌را جمع کرده و محافظ سخمه را نصب کنید تا به کسی یا جایی آسیب نرساند.
تنظیم ارتفاع باتوم
ارتفاع باتوم با دو فاکتور قد فرد و شب لحظه‌ای زمین مشخص می‌شود و از فردی به فرد دیگر متغییر است. زمانی که باتوم را در دست می‌گیرید، باید یک زاویه ۹۰ درجه بین دست و آرنج شما تشکیل شود. در شیب‌های رو به پایین ارتفاع باتوم بلندتر و در مسیرهای رو به بالا این ارتفاع کاهش می‌یابد ولی همان زاویه ۹۰ درجه بایستی ثابت بماند. هنگام تراورس یا عبور عرضی از شیب‌ها اندازه دو باتوم می‌توانداز هم متفاوت باشد. دستی که در شیب بالا قرار دارد باتوم کوتاه‌تر را نگه می‌دارد.
در شرایط برفی ارتفاع باتوم از گل برف به بالا محاسبه می‌شود. گل برف باعث می‌شود باتوم بیش آز آن وارد برف نشود تا گام برداری راحت تر باشد.
بهترین لنسر و چوب ماهیگیری کوهنوردی را درین مقاله مشاهده کنید.
سعی کنید همیشه از دو باتوم استفاده کنید. اینکه برخی این را سلیقه‌ای تلقی می‌کنند اشتباه است. شدت ضربه و فشار به هر دو زانو و پا بایستی به یک اندازه کنترل شود و استفاده از یک عصا منطقی به نظر نمی‌رسد. مخصوصا زمانی که کوله سنگینی بر پشت دارید، داشتن یک باتوم باعث می‌شود هنگام گام برداری ناخودآگاه به یک طرف خم شوید که روی تیغه‌ها و مناطق مرتفع خطرناک است. نکته دیگر آن که همیشه احتمال شکستن یا گم شدن یکی از باتومها را بدهید. در اینصورت باتوم دوم همیشه به کمکتان می‌آید.
